به گزارش خبرگزاری حوزه از مشهد، دکتر یحیی میرحسینی در نشستی با موضوع «روش‌شناسی برداشت از روایات طبی (نقد درونی و نقد بیرونی حدیث)»، در ادامه سلسله نشست‌های مدرسه تابستانه دین و سلامت، با تأکید بر اینکه شریعت، تأکید بر هدایت دارد و به سایر امور به طور ضمنی پرداخته است، ابراز کرد: رویکردهایی هستند که توقع دارند دین، در ریزترین امور نیز برای انسان تکلیفی معین کرده باشد، بنابراین، باورمندان به آن در حوزه طب، معمولاً به دنبال تأسیس یک نظام کامل پزشکی در اسلام هستند.
وی افزود: نگاه خاص شیعه به مسئله عصمت و علم ویژه معصوم، سبب اعتنای ویژه به روایات طبی شده است؛ برخلاف اهل سنت که بنابر اندیشه خاص خود در باب پیشوایان دینی، این گونه روایات را فاقد ارزش می‌دانند.
عضو هیئت علمی دانشگاه الهیات دانشگاه میبد با اشاره به ممنوعیت کتابت حدیث در تاریخ اسلام و فاصله افتادن بین شنیده‌ها و زمان نوشته شدن آن‌ها، گفت: روایات غیرمتواتر، ظنی الصدور هستند، برخلاف قرآن که قطعی الصدور است، پس نقد و پالایش این روایات ضروری است.
میرحسینی همچنین به رویکردهای تفریطی و اعتدالی به روایات طبی پرداخت و اظهار کرد: یک روش این است که ابتدا روایات مرتبط با موضوع را استخراج و سپس در دستگاهی انتقادی قرار دهیم و بنا به نتیجه حاصل آمده از دستگاه، به قبول یا رد یا احتیاط در آن مورد، قائل شویم.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم دستگاه انتقادی را مبتنی بر علم «نقد متن» توضیح دهیم، نقد را باید به نقد بیرونی، یعنی بررسی اعتبار و خلوص متن و نقد درونی، یعنی آزمون فهم و برداشت مخاطب تقسیم کنیم، گفت: براین اساس، نقد بیرونی بر نقد درونی تقدم می‌یابد، چراکه سرمایه‌گذاری بر متنی که از معصوم نیست، عملی بیهوده خواهد بود.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه میبد، اصالت‌سنجی کتب روایی را مسئله‌ای بسیار مهم در نقد بیرونی دانست و عنوان کرد: علاوه بر اعتبارسنجی کتاب می‌توان به احادیث و سندشان نیز از نگاه رجالی پرداخت و در ادامه این نقد باید در میزان جعل حدیث نیز تأمل کرد. تصور غالب و البته نادرست این است که جعل امر نادری است، در حالی که شماری از روایات طبی، صادره از طرف دشمنان و برای تخریب تشیع بوده است.
میرحسینی افزود: پس از نهضت ترجمه و ورود منابع طب یونانی، ایرانی و هندی، نوعی احساس ضعف در علما اسلام در مقابل آن‌ها شکل گرفت و در برخی از کتب احادیث طبی، شباهت و گاه نقل عین به عین از کتب طبی یونانی مشاهده می‌شود. البته احتمال اتفاقی بودن این پدیده نیز هست که احتمال ضعیفی است.
وی تصریح کرد: علاقه غُلات در فضیلت‌تراشی برای ائمه (ع) از نکات مهم دیگری است که باید به آن توجه داشت و حال وقتی در سند یک روایت طبی، یکی از غُلات دیده می‌شود، باید در استناد به آن احتیاط کرد.
میرحسینی، نص‌گرایی افراطی و علاقه به تبدیل تمام اشکال معارف به حدیث را از دیگر مسائل در این عرصه دانست و گفت: اهل حدیث، گروه مشهوری در تاریخ اسلام هستند که از قرون اولیه اسلام حضور داشتند، اما از قرون ۳ و ۴، تمایلات توسعه‌طلبانه یافتند. ایشان معتقد بودند کلام، عرفان، اخلاق، تاریخ و... همگی باید از رهگذر حدیث و اهل حدیث بگذرد. هرچند این نگاه بیشتر در بین اهل سنت است، اما این ادعای انحصار و توسعه‌طلبی را غلات در شیعه عهده‌دار بودند.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه میبد اضافه کرد: عوامل دیگری مانند نقل به معنا یا تصحیف موجب تغییر شکل روایت و در نتیجه تغییر در معنا می‌شده است و در برخی موارد نیز به دلایلی اصحاب، روایتی را تقطیع می‌کردند که این تقطیع‌ها سبب نامشخص بودن بافت مکانی، فرهنگی و اقلیمی حاکم بر فضای صدور آن روایت است.
وی نقد سندی رجالی، توجه به انگیزه‌های جعل و کنار گذاشتن پیش‌فرض‌هایی مانند تسامح در ادله سنن یا صحیح‌انگاری روایات کتب اربعه را راهکارهایی در نقد بیرونی برشمرد.
میرحسینی توجه به تغییر و تحول واژگان، عام یا خاص بودن روایات و درک فرهنگ زمان صدور روایت را در نقد درونی ضروری دانست و گفت: در نقد درونی روایات طبی باید به نقد تجربی این روایات نیز پرداخت. جالب است که از معصوم نیز تایید در به محک تجربه زدن روایات طبی مشاهده می‌شود.
وی افزود: این طور نیست که کتب طبی روایی که در دسترس هستند، سراسر به شرح بیماری‌ها و خواص داروهای مختلف برای درمان بپردازند، بلکه حجم بسیاری از این کتب درباره درمان بیماری‌ها با امور مذهبی و ادعیه است.
گفتنی است، سلسله نشست‌های مدرسه تابستانه دین و سلامت به همت هیئت اندیشه‌ورز دین، سلامت و سبک زندگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان برگزار شد.
انتهای پیام/۳۱۳/۲۵
